Avukat Aslı Akbay Alagöz, tehditten deepfake’e uzanan geniş bir yelpazedeki dijital şiddet türlerinin Türk hukukunda karşılığının bulunduğunu hatırlatarak, kadınların dijital mecralarda da fiziksel dünyada olduğu gibi korunması gerektiğini vurguladı. Dijital ortamın hayatın merkezine yerleşmesiyle birlikte şiddetin biçimi de değişti. Kadınlara yönelik tehdit, taciz, takip, mahrem görüntülerin ifşası, deepfake ve yapay zekâ temelli manipülasyonlar, bugün dijital şiddetin en yaygın örnekleri arasında. Bilişim hukuku alanında yüksek lisans derecesi olan ve 16 Günlük Aktivizm Kampanyası’na UN Volunteers gönüllüsü olarak destek veren avukat Aslı Akbay Alagöz, dijital şiddetin hukuki karşılığını ve mağdurların haklarıyla ilgili soruları yanıtladı.
Bilişim suçları
■ Dijital şiddet Türk hukukunda nasıl tanımlanıyor? Hangi suç kapsamına giriyor?
Dijital şiddet mevzuatta henüz açık bir tanıma sahip değildir. Öğretide, bilişim sistemleri kullanılarak kişilere zarar verme, rahatsız etme, baskı kurma veya kontrol etme amaçlı eylemler olarak kabul edilir. Doğrudan tanımı olmasa da dijital şiddet, TCK’da düzenlenen cinsel taciz, tehdit, şantaj, nefret ve ayrımcılık, kişilerin huzur ve sükûnunu bozma, ısrarlı takip, hakaret, müstehcenlik, özel hayatın gizliliği ve bilişim suçları kapsamında değerlendirilmektedir.
Savcılığa, emniyete…
■ Dijital şiddet mağduru nereye başvurmalı? Delil toplarken nelere dikkat etmeli?
Dijital şiddetin “gerçek bir şiddet türü” olduğu ve mağdurların hukuken korunduğu mutlaka bilinmelidir. Mağdurlar, şikâyet yoluyla Cumhuriyet Savcılığına veya emniyet birimlerine başvurabilir. 6284 Sayılı Kanun kapsamında aile mahkemeleri, kolluk veya mülki idare amiri koruyucu ve önleyici tedbir kararları verebilir. İçerik kaldırma ve erişim engeli için 5651 Sayılı Kanun’a göre BTK’ya, sulh ceza hâkimliklerine, içerik veya erişim sağlayıcılara başvuru mümkündür. Kişisel verilerin izinsiz paylaşımı hâlinde KVKK’ya şikâyet yolu da açıktır. Delil toplarken en önemli husus, verilerin orijinalliğinin korunmasıdır. Ekran görüntülerinde mutlaka URL, tarih ve saat görünmelidir. Mesajlaşma kayıtları, e-postalar, IP ve log bilgileri saklanmalıdır. Türkiye Noterler Birliği’nin e-Tespit uygulaması delil tespiti için oldukça etkilidir. Delil toplarken hukuka aykırı yollar kullanılmamalıdır.
Fiziksel şiddet gibi
■ Dijital ortamda gerçekleşen şiddet için uzaklaştırma kararı alınabilir mi?
Evet. 6284 Sayılı Kanun’daki koruyucu ve önleyici tedbirler, dijital ortamda yaşanan tehdit, taciz veya takip durumlarında da uygulanabilir. Dijital şiddet, fiziksel şiddetle aynı şekilde tedbir kapsamına girer.
■ Sosyal medya platformlarının içerik kaldırma ve kullanıcı koruma sorumlulukları nelerdir?
5651 Sayılı Kanun’a göre sosyal medya platformlarının içerikleri önceden denetleme yükümlülüğü yoktur. Ancak hukuka aykırı içerik kendilerine bildirildiğinde kaldırmak zorundadırlar. Platformlar ayrıca mahkeme kararlarına uyma, çocukları koruma, şeffaflık raporları yayımlama ve reklam kütüğü oluşturma yükümlülüklerine sahiptir. Türkiye’de hizmet veren yabancı platformların temsilci bulundurması ve kullanıcı başvurularına 48 saat içinde cevap vermesi zorunludur. İhmal durumunda 6098 Sayılı Borçlar Kanunu kapsamında tazminat sorumluluğu doğabilir.
İdari para cezası
■ KVKK kapsamında izinsiz görüntü, mesaj veya veri paylaşımı nasıl değerlendirilir?
Görüntü, mesaj ve benzeri tüm içerikler kişisel veri niteliğindedir. Açık rıza olmadan paylaşılması, işlenmesi veya yayılması yasaktır. Bu fiiller veri sorumluları için idari para cezalarına yol açabilir.
■ Deepfake, dijital takip ve yapay zekâ içerikleri mevcut hukukta nasıl ele alınıyor?
Dijital takip, TCK ve 6284 Sayılı Kanun kapsamında ısrarlı takip suçu olarak değerlendirilir. Deepfake ve yapay zekâ içerikleri için özel bir düzenleme olmamakla birlikte, bu içerikler tehdit, şantaj veya özel hayatın gizliliğini ihlal suçlarında kullanılabilir. İçeriğin sahte olması suçun oluşmasını engellemez. Mağdurların maddi ve manevi tazminat davası açma hakkı bulunur.
