1 Aralık tarihinde oynanan Fenerbahçe – Galatasaray derbisi, Türkiye genelinde internet trafiğini olağanüstü ölçüde zorlayarak ülke çapında belirgin bir yavaşlamaya yol açtı. Maçı izlemek için aynı anda çevrim içi platformlara yüklenen milyonlarca kullanıcı, yüksek hızlı paketlere sahip olmasına rağmen TOD başta olmak üzere pek çok hizmette ciddi erişim sorunları bildirdi.
Derbilerde internet yavaşlıyor
Bu tablo aslında beklenmedik değildi. Zira DH forumdaki paylaşıma göre 2 Kasım’daki Beşiktaş – Fenerbahçe derbisinde de benzer bir yoğunluk yaşanmıştı. Ancak 1 Aralık akşamı oluşan trafik, Türkiye internet altyapısının ne kadar kırılgan olduğunu bir kez daha gözler önüne serdi.
Yaşanan olayın detaylarını ise Netinternet kurucusu Osman Makal, X hesabı üzerinden paylaştı. Ülke genelinde görülen bu sorunların temelinde, Türkiye’de internet trafiğinin hâlâ ağırlıklı olarak İstanbul merkezli bir omurga üzerinden akması bulunuyor. Anadolu’daki bir kullanıcı maçı açtığında veri akışı yine İstanbul’a yönlendiriliyor. Bu yapı, özellikle milyonlarca kişinin aynı anda yüksek çözünürlüklü yayınlara yüklenmesiyle birlikte altyapının en temel bileşenlerinin dahi zorlanmasına neden oluyor.
Sorunun nedeni altyapı yetersizliği
Sorunun en kritik noktalarından biri fiber altyapılardaki ONT/OLT modeli. Evlerde sonlanan ONT cihazları, merkezdeki OLT ünitelerine bağlanıyor. Bir OLT’nin tipik uplink kapasitesi 10 Gbps düzeyinde ve bu kapasite, splitter üzerinden 64 ya da 128 kullanıcıya bölünüyor. Örneğin 8 portlu bir OLT’nin 64’lü bölünme ile toplam 512 kullanıcıyı aynı uplink üzerinden taşıdığı senaryoda teorik olarak kullanıcı başına düşen hız yaklaşık 19,5 Mbps seviyesine kadar inebiliyor. Normal koşullarda sorun yaşanmasa da derbi gecesinde tüm kullanıcıların aynı anda yayına yüklenmesi OLT portlarını kilitleyerek aynı porta bağlı herkeste dramatik bir yavaşlama yaratıyor.
Benzer bir tablo xDSL altyapılarında da ortaya çıkıyor. Santrallerdeki DSLAM cihazları onlarca hattı tek bir uplink üzerinden taşıdığı için ani trafik yükünde “kağıt üzerinde hızlı” görünen hatlar gerçek dünyada bir anda darboğaza giriyor. Fiber altyapının ülke genelinde hâlâ sınırlı olması nedeniyle bu etkiler nüfusun önemli bir bölümünü doğrudan etkiliyor.
Türkiye’de bölgesel yönlendirme yapılmadığı için Anadolu’daki trafik önce Ankara’ya, ardından İstanbul’a yükleniyor. Bu yığılma yalnızca kullanıcı tarafında değil, şehir çıkışlarında, operatör omurgalarında ve İstanbul’daki veri merkezlerinde de zincirleme bir sıkışmaya neden oluyor. Bu tablo zaman zaman “bant daraltma” iddialarını gündeme taşısa da uzmanlara göre sorun bilinçli bir kısıtlamadan ziyade kapasite yetersizliği ve tek merkezli mimarinin kaçınılmaz sonucu.
Yerel trafiği yerelde tutacak IXP noktalarının olmaması ve büyük platformların cache sunucularını yalnızca İstanbul’da barındırması da altyapının yükünü daha da artırıyor.
Uzmanlar, çözümün bölgesel IX noktalarının kurulması, içerik sağlayıcı cache altyapılarının Anadolu’ya yayılması, operatörlerin port kapasitelerini açık biçimde paylaşması ve IXP düzenlemelerinin sadeleştirilmesi olduğunu belirtiyor. TR-IX benzeri modellerin ülke geneline yayılması halinde hem maliyetlerin düşeceği hem de kullanıcı deneyiminin belirgin şekilde iyileşeceği ifade ediliyor.
